GROOTKOOR HOLLAND
19 X 2016
Sant'Andrea della Valle - Rome
'Delle cose di cui non si può parlare bisogna tacere', ha detto un filosofo.
Ma un teologo ha cambiato questa frase cosí:
'Delle cose di cui non si può parlare, si può allora, anzi si deve, cantare e musicare, se non si può tacere. […]
Ebrei e cristiani sono concordi nell' opinione che il loro cantare e musicare rinvia al cielo, o proveniene dal cielo, o è soggerito dal cielo.'
Joseph Ratzinger / Papa Benedetto XVI ha scritto come conclusione di queste frasi così:
'In queste frasi sono dati i principii fondamentali della musica liturgica. La fede deriva dall'ascolto della parola di Dio. Dove però la parola di Dio viene tradotta in parola di uomini, rimane un sopprapiù di non detto e non dicibile, che ci invita a tacere, ci invita ad un silenzio che alla fine fa diventare l'indicibile un canto e chiama in aiuto anche le voci del cosmo, affinché l'indicibile divenga udibile.'
'Over zaken, waarover men niet kan spreken, moet men zwijgen', heeft een filosoof gezegd [Ludwig Wittgenstein].
Maar een theoloog [Philipp Harnoncourt] heeft deze zin zo veranderd:
'Over zaken, waarover men niet kan spreken, kan men, zelfs moet men zingen en musiceren, als men daarover niet kan zwijgen.
Joden en christenen komen overeen in de mening dat hun zingen en musiceren naar de hemel opstijgt of van de hemel afkomstig is dan wel vanuit de hemel wordt ingegeven.'
Joseph Ratzinger / paus Benedictus XVI heeft als conclusie van deze uitspraken geschreven:
'In deze zinnen zijn de de fundamentele principes gegeven van de liturgische muziek. Het geloof komt voort uit het luisteren naar het woord van God. Waar evenwel vertaald wordt in mensentaal, blijft een te veel dat niet gezegd kan worden en niet zegbaar is en dat ons uitnodigt dan [beter] te zwijgen. Die stilte leidt ertoe dat het onzegbare wordt gezongen en roept ten slotte ook de stemmen van de kosmos te hulp, opdat het onzegbare luisterbaar / hoorbaar wordt.'
Muziek is in stilte luisteren naar de beweging en de harmonie, de overeenstemming, in niet minder dan de kosmos, het heelal.
Zingen is dubbel bidden, luidt een bekend gezegd -- toegeschreven aan Augustinus.
Zingen geeft vreugde aan uitvoerders en toehoorders, verbindt ons onderling, nodigt ons uit voorbij de muziek ons te bezinnen op de diepste levensvragen. Wanneer wij gedwongen worden die te overwegen, zoals bij geboren worden en sterven, dan zijn woorden nooit toereikend. We zwijgen dan uiteindelijk en beluisteren muziek die herinneringen oproept, troost en zowel vreugde als tranen schenkt.
Het Grootkoor-Holland treedt vier keer op in Rome -- drie keer in de liturgie, maar vanavond hier in Sant'Andrea della Valle, in alle barokke overdaad van deze basiliek met de op twee na grootste koepel van de Stad en met tal van schilderingen omtrent onder meer het leven van de apostel Andreas.
Staat u mij een terugroeping in uw geheugen toe en richt mij in het bijzonder tot de meer dan tweehonderd koorleden:
U hebt dezer dagen in Rome drie maal door uw zingen in de eredienst aan de liurgie deelgenomen en vanavond geeft u hier tot slot een concert met sacrale muziek. U zingt allereerst voor God Zelf die onze muziek niet behoeft maar daarin wel behagen schept. Uw zingen voor Hem is in enen reeds uw dankbaarheid jegens Hem te kunnen en te mogen zingen voor Zijn aangezicht.
Dit Grootkoor bestaat maar liefst uit tien koren en deze koren worden begeleid door organist en pianist, door dirigenten en solisten.
Wij, die in Rome achterblijven hopen, dat u van uw verblijf hier hebt genoten, dat u weer eens hebt ervaren dat het christelijke geloof bloeit, dat het (mede) uw roeping en taak is als zangers van al de geestelijke liederen te getuigen van de vreugde die muziek -- juist als verwijzing naar God -- ons geeft.
Die kans komt al weldra; want na afsluitende concert aanstaande zondag in Het Concertgebouw te Amsterdam, gaat u aan de slag met uw repetities. Het hoogfeest van Kerstmis nadert. De Kerstconcerten samen met die in Lijdenstijd en met Pasen zijn in ons land hoogtepunten van religieuse (verbindende) viering.
Komt u nog eens terug naar Rome en weest u hier altijd welkom en zingt u verder tot uw eigen vreugde en tot die van ons -- in Nederland en waar ook op deze aarde en wie weet mettertijd ook nog elders in het heelal of zelfs in de hemel.