Wat heeft de Kerk tot heden van de corona-crisis geleerd? Weinig of niets. Zij blijkt als gemeen­schap van gelo­vigen vooral dienares te zijn van de eigen tijd in onder­wer­ping aan de over­heid. De angst van ziek worden gaat boven de genade van sacra­menten, alsof het leven verliezen niet het leven winnen zou zijn.  Veilig­heid bovenal. Of is het veeleer het virus van de angst dat blijft reageren en daarom tot in piet­lut­tig­heden toe alles zo wil regelen dat van bidden in de eredienst voor­lopig nog niets terecht kan komen, te druk als men moet zijn met het gehoor­zamen aan de opge­legde beperkingen.

Het bisschop­pe­lijke protocol van 20 mei in Neder­kand leert dat publieke vieringen met maxi­maal dertig mede­gel­o­vigen vanaf 1 juni -- op de eerste dag van de groene liturgie in de Tijd door het Jaar -- wel mogen plaats vinden maar zonder Commu­nie­gang. Dat mag pas vanaf 14 juni. Waarom? Met wat meer vertrouwen in het gezonde verstand zou dat gerust al eerder kunnen, zoals de situ­atie hier in Rome zeker in de prac­tijk leert. De dage­lijkse Mis op Radio Vati­cana, die op 20 mei is hervat, behoeft voor het ontvangen van de Communie wel een veilige aanpas­sing -- de mede­gel­o­vige neemt zelf de eigen hostie van de pateen -- maar is voor het overige een gewone viering. Ik durf het te zeggen; want ik ben deze week aan de beurt voor de cele­bratie daar.

En dan nog een tweede punt wat betreft het uitge­geven protocol: de quan­ti­teit van vader­landse toela­ting tot de liturgie. Is het niet een eminent verschil, of de weinige uitver­ko­renen in een kathe­draal als die van 's-Herto­gen­bosch bijeen­komen dan wel in een kerk als de Amster­damse Krijt­berg? Mij dunkt dat zulks zo is. En waarom daarmee geen reke­ning gehouden?

De stort­vloed aan voor­zorgs­maat­re­gelen van bisschop­pe­lijke zijde is geen Neder­lands verschijnsel. Ook elders in Europa huldigen bisschoppen zich in de mantel van de angst en woekeren daarom de soms onge­rijmde regels. De verplich­ting met hand­schoenen aan de gecon­sa­creerde hostie uit te reiken hier in Italië is zo'n absur­di­teit. Welke priester wil eerst in de liturgie pauze nemen om hand­schoenen aan te trekken om aldus geschoeid de mede­gel­o­vigen uit te nodigen? Een enke­ling misschien. Het blijft een wijs­heid dat boven het volgen van regels het omgaan met regels geldt.

We verkeren nog in het tijd­perk van het virus. Maar een andere tijd zal aanbreken

Inmid­dels is menigeen gewend geraakt niet meer lijfe­lijk deel te nemen aan de liturgie maar alleen virtueel. Dat is wel zo gerie­fe­lijk -- zeker wanneer het koud is of regent. Thuis is het gemak­ke­lijk om, wanneer bij voor­beeld de homilie saai is, even wat anders te doen. Een prettig verworven gewen­ning. Boven­dien komt die hinder­lijke collec­te­schaal thuis niet langs. We nemen de tijd even­tueel nog wat elec­tro­nisch over te maken tot instand­hou­ding van de eigen kerk, zo we dat althans niet vergeten in de zich herne­mende drukte van het dage­lijkse leven.

Zin voor de sacra­menten, toch al een nood­lij­dend bestaan leidend, is door rigoreuse maat­re­gelen verder afge­nomen, om van de zin voor het sacrale, het heilige geheel te zwijgen. Het is immers vooral het gemak dat de mens behoort te dienen. De tendens om begrij­pe­lijk­heid in de eredienst de voor­keur te geven voor het gegrepen kunnen geraken door het mysterie van het geloof krijgt nu een nieuwe impuls in de virtuele afstandsverplichting.

Wat ligt voor de hand als verdere ontwik­ke­ling inzake het kerk­be­zoek en de deel­ne­ming aan de liturgie? Versneld door corona-regels zullen de kerken leger worden. Versneld door bevor­de­ring van virtu­a­li­teit zal de kerke­lijke armoede toenemen en daarmee het sluiten van kerk­ge­bouwen tot gevolg hebben. De onver­schil­ligen en de rand­ker­ke­lijken verlaten als eersten het schip van de Kerk. Daarna volgen de aarze­lenden, aange­moe­digd door de moge­lijk­heid tot slechts virtuele deel­ne­ming aan de heilige geheimen. De meest trouwe kerk­gan­gers zijn de bejaarde gelo­vigen. Hun wacht weldra de dood in de eeuwige rust.

De dan in onze streken nietig geworden Kerk zal pas in die periode  een nieuw Pink­steren kunnen beleven dank zij het geloof dat in ons leeft en nooit sterft in de hoop die vandaag -- het hoog­feest van des Heren Hemel­vaart (21 V) -- Jesus Mt 28,20) ons voor­houdt: 'En ziet, Ik ben met u alle dagen tot aan de volein­ding van de wereld.'

Onder­wijl ontwaakt Rome stilaan verder uit de corona-crisis tot nu toe. Piazza Navona wordt hero­verd door stads­ge­noten -- veelal zo'n zestigtal, moeders en vaders met hun kinderen. Rome is nog vrij van toeristen. Maar nach­te­lijke rust wordt niet langer onder­steund door stilte. Ramen moeten zoals voor­heen weer groten­deels dicht. Want juist in de nacht verdient het klaar­blij­ke­lijk voor­keur met elkaar luid te conver­seren, ofschoon slechts een enkel locaal hero­pend is en thuis blijven nog steeds gevraagd blijft.