De verdienste van het lange ponti­fi­caat van JPII is dat de Kerk wereld­wijd tot rust is gekomen dankzij inven­ta­ri­se­ring en herstruc­te­ring van het bij de tijd gebrachte geloofs­goed -- 'aggior­na­mento', weet u wel -- het 'depo­situm fidei', hero­ver­wogen met als oogmerk de ramen van de Kerk open te zetten en te houden maar dan niet zo dat het ganse geloofs­bezit mee naar buiten blijft waaien door aanpas­sing aan de eigen tijd. De Cate­chismus van de Katho­lieke Kerk, verschenen in 1992, is dat 'aggior­na­mento' een tast­baar en over­zich­te­lijk resul­taat -- een door de geza­men­lijke bisschoppen gedragen naslag­werk inzake de leer van de Wereld­kerk, drie jaren later, in 1995, ook verschenen in Neder­landse vertaling.
Het lange ponti­fi­caat van paus Wojtyla (1978--2005) met de vele wereld­reizen maakte de Kerk bekender in alle wereld­delen en gaf haar een jeugdig en vooral vitaal élan terug.

Dagen achtereen is de honderdste geboor­tedag van Karol Wojtyla herdacht op de tele­vi­zie­zen­ders van de RAI. Telkens weer dezelfde beelden met wisse­lende commen­taren die alle in gelijke rich­ting wijzen: JPII is dé paus van de vorige eeuw. Tafe­relen omtrent de bekend­ma­king van zijn keuze op 16 oktober, de Hoogmis van instal­latie op 22 oktober, de aanslag op 13 mei 1981, de uitvaart op 8 april 2005 na zijn verscheiden op 2 april op de voor­avond van Beloken Pasen.
Alvo­rens meer over de hulde aan JPII uit te weiden mogen twee kritieken niet onver­meld blijven. De eerste heeft niets met de gestorven opper­herder zelf te maken maar met zijn spoe­dige zalig­ver­kla­ring op 1 mei 2011 door paus Bene­dictus en zijn spoe­dige heilig­ver­kla­ring door paus Fran­ciscus op 27 april 2019. Het 'santo subito' bij de uitvaart, de nooit eerder in hoeveel­heid vertoonde eerbe­tui­ging door gekomen staats­hoofden -- het Neder­landse uitge­zon­derd, de stromen pelgrims die een laatste groet kwamen brengen aan de Poolse pontifex -- hun stille rijen tot ver langs de Tiber dag en nacht tot op de hoogte van ons pries­ter­huis Santa Maria dell'Anima -- dat al heeft bijge­dragen aan een zekere euforie.
De tweede kritiek hangt samen met de eerste: Had paus Wojtyla geen weet moeten hebben van de sexuele misdaden die tijdens zijn ponti­fi­caat onder het brede tapijt van Angelo kardi­naal Sodano werden gehouden? Is dat niet als nala­tig­heid aan te rekenen en daarom een reden dat 'santo' eerder op termijn, indien gewenst, uit te spreken?

Paus Bergo­glio -- zo maak ik op uit meer uitingen van hem -- begrijpt zijn heilig verklaarde voor­ganger vooral als de man van de barm­har­tig­heid. JPII is het gelukt 'Dome­nica in albis' (Beloken Pasen) tot zondag van de barm­har­tig­heid te maken dan wel te bevor­deren: 'Dome­nica de divina mise­ri­cordia'. Waarom dat zo is, laat ik hier nu terzijde. Bij pas de derde keer daarom vragen, had JPII daartoe toestem­ming gekregen door de Congre­gatie van de Geloofs­leer onder leiding van prefect Joseph kardi­naal Ratzinger, hetwelk deze hem nu als deugd van deemoed aanrekent.
Stellig is Fran­ciscus de paus van de gezochte barm­har­tig­heid die mijnent­wege -- mijn karakter blijft slecht -- vooral voor buiten geldt maar minder voor binnen, zijn eigen perso­neel in de curie.
Ook zegt de huidige opvolger van Petrus in een recent verschenen inter­view-boek: 'Penso che la gran­dezza di quest'uomo [JPII] sia nascosta nella sua norma­lità.' (Ik denk dat de groot­heid van deze man [JPII] blijkt uit zijn norma­li­teit.) Bij het lezen van die zin herin­nerde ik mij meteen dat ik daags na de keuze van Fran­ciscus in de ochtend -- ik was in Amsterdam -- TVCinq aanklikte waar een debat gaande was over de nieuwe paus. In beeld op de achter­grond uit een krant een bord met de tekst: 'Je suis un pape normal.' (Ik ben een normale paus.) In de vervolg­tekst van het onlangs verschenen boek (Papa Fran­cesco con Luigi Maria Epicoco, 'San Giovanni Paolo Magno') zegt de Heilige Vader dan verder: 'Ci ha mostrato che il cris­ti­a­ne­simo abita la norma­lità di una persona che vive in una comu­nione profonda con Cristo.' (Hij [JPII] heeft ons getoond dat het in het chris­tendom normaal is dat iemand in diepe gemeen­schap met Christus leeft.) Vanzelf­spre­kend is dat normaal, maar abnor­malen zijn daarbij geens­zins uitge­sloten, zo komt mij voor en zo zal de paus dat ook zeker niet bedoeld hebben.
Aarts­bis­schop Rino Fisi­chella, auteur van het zo juist verschenen boek 'Dentro di me il tuo nome. La teologia di Giovanni Paolo II', werd op de tele­visie gevraagd welke hij de grootste bijdrage van JPII vond, waarbij de presen­tator al ervan uit bleek te gaan dat hij vanzelf­spre­kend paus Fran­ciscus zou volgen. Dat deed hij niet, ofschoon dat zo voor­tref­fe­lijk past in de cultuur van de prela­te­rige krui­pe­rig­heid. Neen, Fisi­chella zei terstond monter hoogst te schatten dat JPII Europa beter heeft doen begrijpen. Europa heeft niet één long, maar twee longen. De ene van West-Europa, de andere van Oost-Europa. Aan de in 1964 door Paulus VI uitge­roepen patroon van ons gehele conti­nent, Bene­dictus van Norcia, de vader van het westerse monni­kendom, voegde Joannes Paulus II in 1980 als bescherm­hei­ligen toe Cyrillus en Metho­dius, de apos­telen van de Slavi­sche volkeren -- een benoe­ming van meer dan symbo­li­sche waarde.

Het meest verras­send is de op 15 mei verschenen brief over de honderd jaar geleden geboren Karol Wojtyla van de hand van zijn opvolger, emeritus-paus Bene­dictus XVI.
Ik licht daaruit twee begrippen 'heilig­heid' en 'groot­heid': 'Das Wort "heilig" weist auf die Sphäre Gottes, das Wort "gross" auf die menschliche Mension hin.' De heilige is de naar God geopende, van God door­drongen mens. Heilig is degene die van zich­zelf wegleidt en ons God laat zien en erkennen.
In de loop van de Kerk­ge­schie­denis is slechts aan twee pausen tot nu de titel 'Magnus' (de Grote) toebe­deeld: Leo I en Grego­rius I. Bij beiden heeft de titel samen­klank met poli­tiek succes. Leo de Grote in de vijfde eeuw ging in gesprek met de vorst van de Hunnen, Atilla, en over­tuigde hem ervan Rome te sparen, te verschonen. Grego­rius de Grote in de zesde eeuw gelukte het telkens weer de Eeuwige Stad tegen­over de Long­or­barden te beschermen. En Joannes Paulus Magnus? Paus Wojtyla gelukte het de Poolse bevol­king dusdanig in bewe­ging te brengen dat mede door zijn toedoen de Sovjet Unie uiteen is geraakt en in 1989 aldus de Berlijnse Muur gevallen.
Gees­te­lijk gezag kan zonder macht wereld­lijke macht zonder gezag over­winnen. Onver­ge­te­lijk in dit kader blijft de preek van deze zoon van Polen -- bij meen ik zijn tweede bezoek aan het vader­land als paus -- op de voor­avond van het hoog­feest van Pink­steren in Warschau met woorden als deze: Kom Heilige Geest, kom nu en hier en vervul ons met Uw liefde en met Uw licht en schenk ons Uw kracht.