In het litur­gi­sche jaar horen wij vooral in de Advent en de Veer­tig­da­gen­tijd -- van de zo genoemde 'voor­loper' of 'wegbe­reider', de neef van Jesus, een half jaar eerder geboren dan Hij Die de wereld is komen verlossen en de mensen naar God heeft terug­ge­bracht en de hemel voor hen hero­pend (Heb 1,1-4).

Een stoere man, een strenge spreker en prediker die gewoon toehoor­ders 'adder­ge­broed' (Mt 3,7) durft te noemen, wanneer hun oren te zeer zijn dicht gestopt met eigen­dunk. Een man van ascese die de eigen­liefde vermijdt, een man van vasten die daarin volhardt, een man die weet uit te houden in de woes­tijn van zand, zon en koude, maar tevens in die van afzien, hard­heid en zuiver­heid. We weten dat hij kon leven van sprink­hanen en wilde honing en dat hij als kleding de huid van een kameel droeg, bijeen­ge­houden door een lederen gordel (Mt 3,4).

Bij zijn geboorte had zijn vader Zacha­rias al geweten dat Joannes profeet van de Aller­hoogste zou worden genoemd en voor de Heer zou uitgaan om Zijn volk de bood­schap van verlos­sing te brengen door de verge­ving van hun zonden (Lc 1,76-77).

Als gezon­dene van God kwam hij tot getui­genis, om te getuigen van het Licht. Niet hij was het Licht maar hij moest getuigen van het Licht (Jo 1,6-8).

Wie is Joannes? 'Ik ben de Messias niet', verklaart hij met stel­lig­heid, evenmin Elia of de profeet. 'Ik ben, zoals de profeet Jesaja het uitdrukt (Js 40,3), de stem van iemand die roept in de woes­tijn. Maakt de weg recht voor de Heer.' (Jo 1,20-23) 'De brui­degom is hij die de bruid heeft, maar de vriend van de brui­degom die staat te luis­teren of hem hoort, is al vol blijd­schap wanneer hij de stem van de brui­degom verneemt. Zo nu is mijn vreugde en ze is volkomen. Hij moet groter worden maar ik kleiner.' (Jo 3,29-30) En de brui­degom Christus getuigt over de vriend van de brui­degom: 'Onder wie uit vrouwen geboren zijn, is niemand die groter is dan Joannes de Doper. Niet­temin is de kleinste in het Rijk der hemelen groter dan hij. Van de dagen van Joannes de Doper tot nu toe breekt het Rijk der hemelen met geweld baan.' (Mt 11,11-12)

Welke is de taak van Joannes? Hij wijst op zijn neef, van wie hij de mindere is en wil zijn: 'Na mij komt Hij Die groter is dan ik. Ik ben zelfs niet waardig de riem van Zijn sandalen los te maken. Ik doop met water en preek een Doopsel van beke­ring, Hij zal u dopen met de Heilige Geest en met vuur.' (Mt 3,11)

'Kijk en zie naar Hem: Hij is het Lam Gods Dat geof­ferd zal worden op Golg­otha en zo de zonden van de wereld wegneemt in Zijn verzoe­nende liefde voor de mens­heid (Jo 1,29). Hij is het Licht, in de schaduw waarvan ik mijn taak verricht. Hij maakt alle in de Tempel te offeren lammeren weldra over­bodig door als het enige Lam één enkele keer Zich te offeren, waarna de tijd van de Tempel defi­ni­tief voorbij is en Christus Zelf de Tempel is geworden (Jo 2,19-21).

Joannes effent de weg naar de viering van Jesus' geboorte èn naar die van Zijn sterven en verrijzen. Zo reikt Kerstmis meteen naar Pasen en kribbe terstond naar kruis.

De geboorte van beide neven is uitzon­der­lijk. De jonge Maria baart Jesus zonder tussen­komst van een man, in verwach­ting als zij blijkt van de Heilige Geest (Lc 1,35). De oude Elisa­beth, wier schoot gesloten is gebleven, baart op hoge leef­tijd alsnog Joannes (Lc 1,36). En wanneer de pas zwan­gere Maria haar hoog zwan­gere nicht Elisa­beth komt bezoeken, springt Joannes in de schoot van zijn moeder op van vreugde. En Elisa­beth, vervuld van de Heilige Geest, beju­belt in Maria de Moeder van de Zalig­maker. (Lc 1,41-42)

In Joannes keert de profeet Elia op aarde terug. Met de geboorte van Gods Zoon vangt immers het konink­rijk Gods aan. Hij is de twijg die ontspringt aan de stronk van Isaï, de vader van koning David, uit wiens geslacht de Messias geboren zou worden, op Wie de Geest van God rust met wijs­heid en verstand, met raad en moed, met liefde en ontzag. (Js 11,1-2)

In het met Jesus' geboorte beloofde rijk van de hemel zal de toestand van het aardse para­dijs worden hersteld. Dan zondigt niemand meer en doet niemand nog kwaad op Gods heilige berg. (Js 11,9) De liefde van God vervult alle bergen en dalen, alle zeeën en oceanen.

Joannes is de stem die roept en blijft roepen in de huidige woes­tijn van de mense­lijke samen­le­vingen, waarin de ene de woes­tijn is voor de ander met afzien en dorheid als gevolg. Noch­tans kan ook de heden­daagse woes­tijn bloeien dank zij de vruchten in de oasen van volhar­ding en dapper­heid die Joannes ons laat zien.

Onver­schrokken heeft hij het lef Hero­dias te vermanen dat zij niet de vrouw is van Herodes maar van diens broer. Voor straf en in wraak­zucht wordt hij door list onthoofd. (Mc 6,17-19.22-28)

Zo vergaat het de grote profeet die de weg naar Jesus wijst en ons aanspoort te handelen en te doen als hij om het konink­rijk Gods gestalte te geven. En zulks in grootste deemoed en dienstbaarheid.

'Achter mij komt een Man Die mij voor is; want Hij was eerder dan ik.' (Jo 1,30)